AutiTotaal | Autismespecialiste en Orthopedagoge

• veel voorkomenden diagnoses

• autisme in het onderwijs

• adviezen voor de omgang

• sterke kanten van mensen met autisme

Enkele veel voorkomende diagnoses van Autisme

Autisme is een ontwikkelinssstoornis met vele gezichten. Dit maakt het juist zo moeilijk om deze stoornis te diagnosticeren en te begeleiden. We spreken dan ook vaak van autisme spectrum stoornissen (ASS), waaronder dan verschillende vormen van autisme vallen. De meest genoemde zijn:

PDD-NOS ( Pervasive developmental disorder not otherwise specified)
Het begrip pervasief geeft aan dat de ontwikkelingsstoornis van invloed is op de gehele ontwikkeling.
De diagnose PDD-NOS wordt gesteld wanneer er sprake is van een ontwikkelingsstoornis waarbij er aantoonbare tekorten zijn in sociale interactie, communicatie en/of stereotype gedragingen of interesses, maar niet alle kenmerken voor autisme aanwezig zijn. Deze kinderen ervaren grote beperkingen in de ontwikkeling van verbale- en nonverbale communicatieve vaardigheden of van wederkerige sociale interacties, of met stereotiepe gedragingen, interesses en activiteiten. Het niet voldoen aan alle criteria wordt ook wel atypisch autisme of aan autisme verwante stoornis genoemd. Het betreft een grote groep kinderen met zeer uiteenlopende problematiek. Bij sommigen staan de contactproblemen op de voorgrond, terwijl dat bij anderen nauwelijks opvalt. Anderen vertonen dan soms meer dwangmatig of dwingend gedrag, angsten of bizarre fantasieën.

Het Aspergersyndroom
Bij het Aspergersyndroom is er evenals bij andere vormen van autisme, sprake van beperkingen in de sociale interactie en beperkte, zich herhalende en stereotype patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten. Deze kinderen beschikken over een (rand)normale intelligentie. Ze hebben ook geen moeite met het spreken . Echter bij het begrijpen en het gebruiken van de taal zijn er wel eigenaardigheden. Vaak is er ook een eigenaardig gevoel voor humor. De kinderen kunnen zich wel aanpassen aan de eisen van de omgeving, echter ze ondervinden veel problemen in het sociaal functioneren. Bij deze stoornis komen vaak emotionele uitbarstingen en paniekaanvallen voor.

McDD (Multiplex complex Developmental Disorder)
Het gaat hier om een subgroep van de kinderen met de diagnose PDD-NOS.
De hoofdkenmerken van deze subgroep zijn:
- Stoornissen in de gevoeligheid van het ontvangen van sociale signalen en stoornissen in het gedrag in relatie tot leeftijdsgenoten en volwassenen.
- Stoornissen in de regulatie van affecten (bijvoorbeeld angsten en agressie)
- Stoornissen in het denken: geheel opgaan in fantasieën, bizarre fantasieën, moeite hebben met het onderscheid van fantasie en werkelijkheid.

naar boven ↑

Autisme in het onderwijs

Er zijn veel kinderen met een diagnose binnen het autistisch spectrum die binnen het regulier onderwijs gaan of die op speciale scholen zitten.
Scholen zijn steeds beter in staat om met deze kinderen om te gaan. Toch loopt het nog vaak niet zoals het zou moeten met de begeleiding van deze kinderen op school.
Er zijn veel instanties die zich met de begeleiding van de leerlingen, docenten en scholen bezig houden.

naar boven ↑

Enkele adviezen over hoe om te gaan met deze kinderen:

Algemene Pedagogiek

Geduld is in het werken met kinderen met ASS heel belangrijk. Houd je emoties onder controle. Wees ook volhardend in het nastreven van de gestelde doelen, of het nakomen van afspraken. Stel grenzen, ondanks het oppositionele en extreme acting-out gedrag. Grenzen bieden de veiligheid die kinderen met ASS zo hard nodig hebben. Voor het kind is het fijn wanneer iemand de grenzen bewaakt.
Laat zien dat je van het kind verwacht datgene is wat je van hem vraagt en eis dat het gedaan wordt. Dit geeft de docent geloofwaardigheid en geeft de leerling zekerheid dat hij niet verantwoordelijk is voor de handhaving van de controle.
Agressief en destructief gedrag ontstaat vaak wanneer een leerling met ASS verward of gefrustreerd raakt. Meestal is het gedrag een poging tot communicatie, echter zonder woorden. Samen met anderen is het onze taak dit gedrag te analyseren en te achterhalen wat de leerling met ASS ons probeert duidelijk te maken. Het lastige is dat hetzelfde “wangedrag” staat voor verschillende betekenissen zoals: laat me met rust, ik ben bang, ik kan niet wachten, je hebt me beledigd, ik verveel me, ik vind het te moeilijk, ik vind het te makkelijk, etc.
Pak ongewenst gedrag aan. Als de leerling met ASS met zijn ongewenst gedrag toch resultaat boekt, zal dit gedrag blijven voortduren! Tips? Wees creatief en flexibel. Denk aan je taalgebruik. Hou je emoties onder controle. Wees zorgvuldig in je time-outs, deze kunnen soms een bevestiging zijn voor wangedrag. Stel je verwachtingen bij. Beloon het goede gedrag. Gebruik de regels. Blijf kalm. Handel steeds en snel.
Ook docenten is niets menselijks vreemd. Fysiek ingrijpen is uit den boze. Wanneer je op exploderen staat, is het van belang, dat je aan jezelf denkt! Stap uit de situatie. Maak hierover duidelijke afspraken met je collega’s.
Zorg voor een time-out regeling. Maak duidelijke afspraken hierover met de zorgcoördinator en de leerling zelf.
Vaagheden in het taalgebruik moeten zoveel mogelijk vermeden worden. Woorden zoals misschien, later, binnenkort, soms, wel eens, niet altijd……kunnen spanning, verwarring en misverstanden veroorzaken.
Het is belangrijk bij een leerling met ASS uit te gaan van de sociaal-emotionele leeftijd. Vandaar uit is het beter te begrijpen waarom zo’n leerling zich gedraagt zoals hij doet.
Veel leerlingen met ASS hebben moeite zich te verplaatsen in de gedachten en emoties van anderen. Ze begrijpen vaak niet dat anderen eigen gedachten, emoties of ideeën hebben. Ook blijkt vaak dat ze moeite hebben met het begrijpen van emoties, houding en mening van een ander. Door het schrijven van ‘social stories’ en het werken met ‘praatpapieren’ leren de leerlingen met ASS rekening te houden met de gedachten en gevoelens van anderen en deze te begrijpen.
De focus op regels is niet het werk van een ‘regelfreak’. Leerlingen met ASS hebben moeite met de ongeschreven regels en fatsoensregels. Ze komen in de problemen bij contacten met vreemden, kunnen intimiteit vaak niet begrenzen, doen onthullende ontboezemingen op de verkeerde momenten, betreden de intieme ruimte van een ander.

Algemene Didactiek

Een onevenwichtige ontwikkeling van vaardigheden is een hoofdkenmerk bij de leerling met ASS. De leerling kan op een bepaald leergebied imponeren, echter op een ander leergebied juist onverwacht zwak presteren. Wees dus bij leerlingen met ASS erg voorzichtig met vóóronderstellingen.
Leerlingen met ASS laten zich niet altijd even gemakkelijk testen. Traditionele metingen en toetsen hebben vaak een beperkte waarde. Het is van groot belang dat de docent op de hoogte is van de vaardigheden van de leerling met ASS op het gebied van de communicatie, cognitie, sociale vaardigheden en motoriek.
Veel leerlingen met ASS zijn in staat zich te focussen op één object of aspect in hun omgeving, terwijl ze alle andere aspecten en prikkels kunnen negeren. Hier is sprake van selectieve waarneming. Dit betekent voor de onderwijssituatie dat de instructie fragmentarisch tot de leerling doordringt. Navragen wat de leerling heeft opgevangen is een noodzaak.
Het is mogelijk dat een leerling met ASS slechts één sensorisch kanaal tegelijkertijd gebruikt. Dit gegeven heeft belangrijke consequenties in het onderwijsproces. De leerling met ASS denkt vaak in beelden.
De leerling met ASS heeft problemen met lange verbale redeneringen. Dus korte instructie, concreet taalgebruik, gespeend van dubbele betekenissen, dubbele bodems, cynisme en sarcasme.
De leerling met ASS heeft problemen met abstract en conceptueel denken. Wees zo concreet mogelijk, het is belangrijk vaagheden te vermijden.
De leerling met ASS is vaak niet instaat een stukje informatie in gedachte te houden, terwijl hij met een ander stuk informatie bezig is. Hij denkt niet parallel maar serieel. In opdrachten dient hierbij rekening gehouden te worden.
De leerling met ASS heeft problemen met generaliseren. Hij heeft behoefte aan veel herhalingen.
Veel leerlingen met ASS hebben problemen met organiseren en plannen. Ze hebben daarbij veel ondersteuning nodig. Denk aan: huiswerk leren/maken, het inpakken van de boekentas of van de gymspullen.
Veel leerlingen met ASS kunnen hoofd- en bijzaken niet van elkaar onderscheiden. Een extra hulp doet wonderen, zoals het doel van de les aangeven, herhalen waar we het de vorige keer over gehad hebben en het werken met kleuren en schema’s.
Sommige leerlingen met ASS hebben moeite met verschillende gebruikte lesmethodes. Er zullen dan aanpassingen moeten worden gedaan.

Organisatie

Ouders spelen een belangrijke rol in het werken met kinderen met ASS. Zij kennen hun kind door en door. Hun ervaringen en observaties kunnen de docent helpen bij het overwinnen van hindernissen in de begeleiding en bij het lesgeven.
Het is van groot belang een handelingsplan te schrijven voor het kind met ASS, waarin naar aanleiding van observaties, doelen worden vastgesteld die regelmatig geëvalueerd moeten worden.
Stel prioriteiten in de begeleiding van de kinderen met ASS. Zowel wat betreft de aanpak van het gedrag als m.b.t. de schoolse vaardigheden. Communiceer hierover duidelijk met de ouders.
Een goede registratie van de vorderingen van de leerling in correlatie met de gestelde doelen stelt de docent in staat belangrijke besluiten te nemen.
Probeer op elk denkbaar probleem te anticiperen. Of dit nu de combinatie is met een andere leerling, het kennismaken met de invaldocent, een verandering in het lesrooster of van leslokaal, de komst van een nieuwe leerling. Het voorkomt verrassingen en problemen.
Regels zijn belangrijk voor kinderen met ASS. Ze brengen orde in de chaos. Het zich niet houden aan de regels, heeft meestal niet te maken met ongehoorzaamheid, al lijkt het daar soms wel op.
Het uitschrijven van regels is een hele klus. Het gaat erom in de regels directe en concrete informatie te geven, waarin zelfs de kleinste details verpakt zijn. De beste regels zijn de sterk limiterende regels. (Wat? Waar? Wanneer? Hoe vaak? Met wie? Wat moet ik doen als ik klaar ben?)

naar boven ↑

Sterke kanten van mensen met autisme

Door de vele moeilijkheden die mensen met autisme ervaren in het dagelijkse leven, op school en in het werk wordt de aandacht vaak gericht op wat mensen met autisme niet kunnen. Mensen met autisme hebben echter ook hun sterke kanten zoals: